Η αναδιάρθρωση – ορισμένοι τολμούν να την αποκαλούν χρεοστάσιο – βρίσκεται στο τραπέζι. Αρκετοί έγιναν πια οι Γερμανοί πολιτικοί και αξιωματούχοι που μας γνωστοποιούν ότι η χώρα τους εξετάζει εναλλακτικά σχέδια αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους τα οποία θα προτείνει στην Αθήνα όταν η ελληνική κυβέρνηση αποφασίσει να εγκαταλείψει τη φαντασίωση ότι μπορεί να αποπληρώσει κάθε ευρώ που έχει δανειστεί και μάλιστα στην ώρα του. Ακόμα και με τις δημόσιες περικοπές και τις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων που ανακοινώθηκαν πρόσφατα και που οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι θα μειώσουν το έλλειμμα κατά 26 δις ευρώ, στην παρούσα φάση το ελληνικό δημόσιο έλλειμμα ξεπερνά το 10% του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα το συνολικό βάρος του ελληνικού δημοσίου χρέους να εκτιμάται ότι το 2013 θα αγγίξει το 160% του ΑΕΠ, και όλα αυτά ενώ οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων παραμένουν στα ουράνια και η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση.Ο Ευρωπαίος επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων Όλι Ρεν επιμένει βεβαίως να λέει πως η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους δεν αποτελεί επιλογή – μολονότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τη θεωρεί αναπόφευκτη το 2012 – αλλά δεν έχει εξηγήσει σε κανέναν πως η Ελλάδα θα κατορθώσει να δραπετεύσει από την παγίδα του χρέους όταν πρέπει να πληρώνει επιτόκιο 18% για τα 2ετή ομόλογά της, και μάλιστα τη στιγμή που η οικονομία της συρρικνώνεται με ετήσιο ρυθμό 3%.
Είναι δύσκολο να πει κανείς αν στην ουρά της αναδιάρθρωσης περιμένουν κι η Ιρλανδία με την Πορτογαλία, επειδή δεν έχουν προσδιοριστεί ακόμη οι λεπτομέρειες του προγράμματος λιτότητας που καλείται να βγάλει την πορτογαλική οικονομία από την σημερινή της στασιμότητα. Γνωρίζουμε ωστόσο ότι η Moody’s υποβάθμισε το ιρλανδικό δημόσιο χρέος μια βαθμίδα πάνω από την κατηγορία των ‘σκουπιδιών’ κι έδωσε αρνητικές προοπτικές. Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να ικανοποιήσει τη Γερμανίδα καγκελάριο Αγγέλα Μέρκελ με αύξηση του βασικού της επιτοκίου προκειμένου να αποτραπεί η αύξηση του πληθωρισμού δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την Ιρλανδία – που δεν έχει πρόβλημα πληθωρισμού – να εξυπηρετήσει το χρέος της. Κακά τα ψέματα, το ενιαίο επιτόκιο για όλους δεν ταιριάζει σε όλους.
Ένα ή περισσότερα χρεοστάσια οπωσδήποτε θα σπείρουν καταστροφή στους ισολογισμούς πολλών ευρωπαϊκών τραπεζών που έχουν υψηλή έκθεση στα ευρωπαϊκά κρατικά και άλλα ομόλογα. Ο φόβος για το τι μπορεί να σημάνει ένα εθνικό χρεοστάσιο για τις προβληματικές γερμανικές τράπεζες που κατέχουν ομόλογα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας ύψους 46,5 δις ευρώ ήταν άλλωστε κι αυτός που μετέτρεψε τη σιδηρά καγκελάριο Αγγέλα Μέρκελ σε … γενναιόδωρη κυρά των ευρωπαϊκών διασώσεων. Αλλά άλλο οι μικρές χώρες και άλλο η Ισπανία. Με μεγέθη δύο φορές περισσότερο από την Ιρλανδία, Ελλάδα και Πορτογαλία μαζί, και ως τέταρτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρωζώνης, η Ισπανία θα αποτελέσει μεγάλο πρόβλημα αν μπει στο στόχαστρο των εκδικητών της αγοράς ομολόγων…
Δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας, ισχυρίζονται οι ίδιοι οι Ισπανοί. «Η Ισπανία μετατράπηκε από ένα ακόμη υποψήφιο ντόμινο σε φράγμα που προστατεύει την Ευρωζώνη», ισχυρίζεται ο πρώτος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Αλφρέντο Πέρες Ρουμπαλκάμπα. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ Άνχελ Γκούρια συμφωνεί. Κατά τη δική του εκτίμηση, οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά απασχόλησης, το συνταξιοδοτικό σύστημα, τα δημόσια οικονομικά και το τραπεζικό σύστημα θα επιτρέψουν στην Ισπανία να ξεπεράσει τις όποιες δυσκολίες της.
Αν αυτή η εκδοχή της πραγματικότητας είναι σωστή, αν η Υπουργός Οικονομικών Έλενα Σαλγκάντο ορθώς εκτιμά πως αποκλείεται κάθε ισπανική διάσωση και αν οι αγορές παραμείνουν ήρεμες σχετικά με τις προοπτικές της Ισπανίας, σίγουρα θα υπάρξουν ενδείξεις ανακούφισης στις Βρυξέλλες, το Βερολίνο και το Παρίσι. Ακόμα και οι πιο πιστοί οπαδοί του ευρώ, όπως η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, που ήδη βλέπουν την επιρροή τους στην εσωτερική πολιτική σκηνή των κρατών τους να μειώνεται, δεν θα ήθελαν να ζητήσουν από τους ψηφοφόρους τους να χρηματοδοτήσουν μια ισπανική διάσωση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ισπανία βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από τις τρεις χώρες ναυαγούς της Ευρώπης. Ωστόσο δεν είναι απολύτως σίγουρο ότι θα αποφύγει το αίτημα για ευρωπαϊκή βοήθεια. Ας δούμε λίγο τι γίνεται με τα νούμερα.
Η ισπανική κυβέρνηση προβλέπει ανάπτυξη 1,3% για φέτος, 2,3% για το 2012 και 2,4% για το 2013 με τις εξαγωγές να οδηγούν την ανάπτυξη και αυτό μολονότι ο εξαγωγικός τομέας είναι σχετικά μικρός και το 9% των ισπανικών εξαγωγών γίνεται στην Πορτογαλία, που δεν είναι και η περισσότερο υποσχόμενη αγορά στη σημερινή συγκυρία. Αλλά οι προβλέψεις της Κεντρικής Τράπεζας της Ισπανίας είναι διαφορετικές. Η κεντρική τράπεζα προβλέπει για φέτος ανάπτυξη 0,8% και για το 2012 1,5%. Αλλά κι αυτές οι προβλέψεις είναι υψηλότερες από τις προβλέψεις των ανεξάρτητων οικονομολόγων που συγκλίνουν σε ανάπτυξη 0,6% για φέτος και 1,2% για το 2012 και 2013 και πολύ περισσότερο διαφέρουν από τις προβλέψεις της Citigroup που κάνει λόγο για «ανάπτυξη κοντά στο μηδέν». Μια ανάπτυξη κοντά στο μηδέν θα καταστήσει ιδιαίτερα δύσκολη την προσπάθεια της Ισπανίας να περιορίσει το έλλειμμα της από την κορύφωση του 11% το 2009 και άνω του 9% το 2010 σε 6% φέτος. «Ο στόχος δεν πρόκειται να παραβιαστεί», υπόσχεται η Έλενα Σαλγκάντο. Ίσως, όμως η Μαδρίτη που θα δυσκολευτεί πολύ να το κάνει καθώς δεν ελέγχει τις δαπάνες των αυτόνομων περιφερειακών κυβερνήσεων.
Το ύψος της ανεργίας παραμένει κολλημένο άνω του 20% - και άνω του 40% για τους νέους – ο συνολικός αριθμός ανέργων φτάνει τα 4,3 εκατομμύρια και μετά από μια προσωρινή συγκράτηση, η ανεργία ξανάρχισε να αυξάνεται. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται με τους ταχύτερους ρυθμούς από τότε που άρχισαν οι καταγραφές το 1970. Αυτό σημαίνει πως δεν μπορεί να σημειωθεί ανάκαμψη από ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης. Κάνοντας ακόμα χειρότερα τα πράγματα, η άνοδος του ευρωπαϊκού επιτοκίου θα αυξήσει τις πληρωμές για όσους επιβαρύνονται με στεγαστικά δάνεια, κι αυτό ενώ έχουν ήδη πληγεί από την αύξηση του πληθωρισμού.
Η Ισπανία αντιμετωπίζει δύο σημαντικά και αλληλένδετα μεταξύ τους προβλήματα: στην κτηματαγορά και στον τραπεζικό κλάδο. Στην Ισπανία υπάρχουν ένα εκατομμύριο απούλητες κατοικίες στην αγορά, νούμερο που σύμφωνα με τους αναλυτές της συμβουλευτικής εταιρίας GaveKal, ισοδυναμεί με μια κατά κεφαλήν αναλογία των απούλητων κατοικιών τρεις φορές μεγαλύτερη από ό,τι στις ΗΠΑ. Αυτό συνεπάγεται πως δεν θα υπάρξουν νέες θέσεις εργασίας στις κατασκευές για πολλά χρόνια. Επιβάλλει επίσης να παρακολουθούμε τα τεκταινόμενα στον τραπεζικό τομέα, ο οποίος, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Fathom Consulting, θα πρέπει φέτος να αναχρηματοδοτήσει ομόλογα ίσαμε το 5% του ΑΕΠ και το 2012 ίσαμε το 9%. Συν τοις άλλοις, οι ισπανικές τράπεζες έχουν έκθεση ύψους 65 δις ευρώ στην Πορτογαλία – τη μεγαλύτερη από κάθε άλλο κράτος μέλος της Ευρωζώνης και περίπου διπλή από των γερμανικών και των γαλλικών τραπεζών.
Με τις τιμές των κατοικιών να πέφτουν και τα χρεοστάσια των νοικοκυριών στην στεγαστική πίστη να αυξάνονται, οι ισπανικές τράπεζες που ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα με την κεφαλαιακή τους βάση θα χρειαστεί να συγκεντρώσουν κεφάλαια ύψους 20 δις ευρώ για να αντισταθμίσουν τις διαγραφές, δηλώνει η Μαδρίτη. Η Moody’s όμως εκτιμά ότι το κόστος κάλυψης της τρύπας των τραπεζικών ισολογισμών από τις διαγραφές θα φτάσει τα 120 δις ευρώ.
Και για να αποφασίσουμε ποιον πρέπει να πιστέψουμε, ας σκεφτούμε το εξής. Η κυβέρνηση της Μαδρίτης ανακοίνωσε πριν λίγες μέρες ότι η κρατική επενδυτική εταιρεία της Κίνας συμφώνησε να επενδύσει 9 δις ευρώ στις ισπανικές τράπεζες. Δεν είναι αλήθεια, ανακοίνωσε η China Investment Corporation. «Επικοινωνιακό σφάλμα», απάντησε αμήχανα η ισπανική κυβέρνηση.
