Σε «ενεργειακό πυρετό» βρίσκεται η ευρύτερη γειτονιά της Ελλάδας, αλλά και η ίδια η χώρα μας. Ιδιαίτερα μετά το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα στην Ιαπωνία, την ακύρωση του πυρηνικού προγράμματος της Γερμανίας, αλλά και τον πόλεμο στη Λιβύη, οι ανάγκες της Ευρώπης, ειδικά σε φυσικό αέριο, εκτιμάται ότι θα αυξηθούν κάθετα. Ετσι, άπαντες έχουν αποδυθεί σε αγώνα δρόμου για την εκμετάλλευση των σημαντικών κοιτασμάτων στην ευρύτερη περιοχή, καθώς και την κατασκευή αγωγών μεταφοράς των ενεργειακών πόρων προς τη Δύση.
Σε αυτές τις συνθήκες -οπότε η Ελλάδα βιώνει βαθιά οικονομική κρίση- η χώρα μας βρίσκεται σε πλεονεκτική γεωπολιτική θέση, και, εφόσον κινηθεί δυναμικά στο χώρο του «ενεργειακού Ελ Ντοράντο», τα πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά οφέλη θα είναι πολλά. Στη Βόρειο Ελλάδα, στις γειτονικές βαλκανικές χώρες, καθώς και στη γειτονική Τουρκία μαίνεται ο αμερικανορωσικός «πόλεμος» για το ποιος θα έχει το προβάδισμα στους αγωγούς φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Σε αυτή την αναμέτρηση, η οποία τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σε έξαρση, μετέχουν πολλές από τις μεγαλύτερες «πετρελαϊκές αδελφές» του κόσμου. Νότια και Νοτιοανατολικά της Ελλάδας, στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κρήτη, την Κύπρο, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, το Λίβανο, τη Συρία και εν μέρει την Τουρκία, έχουν ανακαλυφθεί πολύ σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου, τα οποία εκτιμάται ότι μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής της Νοτιοανατολικής Μεσογείου για πολλές δεκαετίες, αλλά και για να εξαχθούν στην Ευρώπη. Και εδώ, «θέσεις μάχης» έχουν ήδη λάβει πολλές από τις μεγαλύτερες πετρελαϊκές πολυεθνικές του κόσμου.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, προ ημερών, το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) έκανε το πρώτο σημαντικό βήμα. Κατέθεσε πολυνομοσχέδιο, με το οποίο ανοίγει ο δρόμος για να δοθούν σε εταιρίες περιοχές για έρευνα κοιτασμάτων, ενώ, ύστερα από πολλά χρόνια παραλυσίας δημιουργείται Εθνικός Φορέας Ερευνας Υδρογονανθράκων. Επίσης, καθορίζονται ως νευραλγικής, εθνικής σημασίας, τα σχέδια για την κατασκευή αγωγών που θα μεταφέρουν φυσικό αέριο και πετρέλαιο στη Δύση, μέσω της Βόρειας Ελλάδας. Ωστόσο, αν και κοινή πεποίθηση είναι ότι το νομοσχέδιο κινείται σε θετική κατεύθυνση, δεν είναι λίγοι οι ειδικοί στα ενεργειακά που το χαρακτηρίζουν «λίγο και καθυστερημένο», επιμένουν ότι η Ελλάδα δείχνει άκρως διστακτική απέναντι στην Τουρκία και γι’ αυτό δεν ορίζει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της (ΑΟΖ), ενώ δεν λείπουν και οι απόψεις σύμφωνα με τις οποίες το περιβάλλον που διαμορφώνεται δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τα επιχειρηματικά συμφέροντα.
Από την πλευρά του, πάντως, ο αρμόδιος υφυπουργός Ενέργειας, κ. Γιάννης Μανιάτης, δήλωσε στον Τύπο της Κυριακής ότι ήδη για τις περιοχές της Δυτικής, Νοτιοδυτικής Ελλάδας και Νοτίως της Κρήτης «έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρίες σεισμικών ερευνών του κόσμου». Επίσης, ότι «σε μερικές εβδομάδες θα ανακοινώσουμε το τελικό κείμενο της διεθνούς πρόσκλησης και στη συνέχεια, έπειτα από 90 μέρες, όπως προβλέπεται από την αντίστοιχη Κοινοτική Οδηγία, αισιοδοξούμε βάσιμα πως θα έχουμε την εκδήλωση σοβαρού επενδυτικού ενδιαφέροντος». Ως γνωστόν, προ μηνός το ΥΠΕΚΑ, θεωρώντας ότι η περιοχή θα προσελκύσει μεγάλο επενδυτικό ενδιαφέρον, δημοσιοποίησε διεθνή δημόσια πρόσκληση και χάρτη με υπεράκτιες περιοχές για σεισμικές έρευνες.
Παρότι το ΥΠΕΚΑ διαβεβαιώνει ότι οι επαφές της Ελλάδας με Κύπρο, Ισραήλ και άλλες χώρες της περιοχής είναι σε καλό δρόμο, η Αθήνα έως τώρα αποφεύγει αφενός να οροθετήσει την ελληνική ΑΟΖ αφετέρου δεν έχει δημοσιοποιήσει κάποια διεθνή πρόσκληση για έρευνες στις περιοχές ανατολικά-βορειοανατολικά της Κρήτης προς την Κύπρο. Να σημειωθεί ότι η Τουρκία, αρνούμενη να αποδεχθεί υφαλοκρηπίδα στο Καστελλόριζο, εγείρει αξιώσεις στις συγκεκριμένες περιοχές και συχνά, είτε με ερευνητικές αποστολές για υδρογονάνθρακες είτε με αεροπορικές παραβιάσεις, προκαλεί. Την ίδια πρακτική ακολούθησε και στην Κύπρο, όπου η Αγκυρα «οικειοποιήθηκε» την υφαλοκρηπίδα των κατεχόμενων εδαφών, προκειμένου να εμποδίσει την Κυπριακή Δημοκρατία να ορίσει την ΑΟΖ της και να προβεί σε έρευνες. Η Λευκωσία, ωστόσο, υπέγραψε συμφωνία καθορισμού ΑΟΖ με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, ενώ σε εντατικές διαβουλεύσεις βρίσκεται με τον Λίβανο και τη Συρία.
Πάντως, η πρόσφατη στάση της Ελλάδας να απαγορεύσει τον απόπλου πλοίων του Στολίσκου της Ελευθερίας για να σπάσει ο θαλάσσιος αποκλεισμός της Γάζας από το Ισραήλ, ερμηνεύεται ως σαφές δείγμα ενεργειακής προσέγγισης Αθήνας-Τελ Αβίβ. Με τον ίδιο τρόπο είχε λειτουργήσει πέρυσι και η Λευκωσία. Να σημειωθεί ότι σημαντικά κοιτάσματα υπάρχουν και στη θαλάσσια περιοχή της Γάζας, την οποία εδώ και χρόνια έχει αποκλείσει το Πολεμικό Ναυτικό του Ισραήλ. Τελευταία, λόγω ειδικά των κοιτασμάτων που βρίσκονται στα όρια των -μη προσδιορισθέντων ακόμη- χωρικών υδάτων Ισραήλ και Λιβάνου, η κατάσταση εκεί είναι έκρυθμη. Το συνολικό κοίτασμα φυσικού αερίου στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου υπολογίζεται από την αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία, Noble, σε 3,5 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Κάτι που το κατατάσσει στα μεγαλύτερα παγκοσμίως. Επίσης, η ισραηλινή εταιρία, Delek, θέλει να κατασκευάσει στην Κύπρο σταθμό επεξεργασίας φυσικού αερίου. Εκτός αυτών, ενδιαφέρον έχουν επιδείξει για την ευρύτερη περιοχή η νορβηγική Statoil, οι BP και Shell, η ρωσική Gazprom, ιταλικές και γαλλικές εταιρίες κ.ο.κ.
Την ίδια στιγμή, η Τουρκία μετατρέπεται σε ενεργειακό σταυροδρόμι Ανατολής-Δύσης και Βορρά-Νότου. Μέσω αυτής περνούν -και σχεδιάζονται νέοι- αγωγοί που θα μεταφέρουν φυσικό αέριο και μεγαλύτερες ποσότητες πετρελαίου από την Κασπία (Αζερμπαϊτζάν-Τουρκμενιστάν), τη Ρωσία, το Ιράκ και το Ιράν. Η θέση της Ελλάδας είναι σημαντική, δεδομένου ότι μέσω των εδαφών της θα διέλθουν κάποιοι αγωγοί προς την Ευρώπη. Ο ελληνικός, τουρκικός και ιταλικός αγωγός (ελληνοϊταλικός υποθαλάσσιος), που θα μεταφέρει φυσικό αέριο στη Δ. Ευρώπη (ITGI) αποτελεί ένα σημαντικό βήμα και ήδη προχωρεί. Σε αυτόν μετέχει η ελληνική ΔΕΠΑ, η ιταλική Edison και η τουρκική Botas. Η ΔΕΠΑ εκτιμάται ότι θα αποτελέσει «μήλον της Εριδος» για τις μεγάλες ενεργειακές εταιρίες. Εν όψει της πώλησής της, όπως και όλες οι ΔΕΚΟ, ήδη πολλοί ετοιμάζονται να την «κτυπήσουν», προκειμένου, εκτός των άλλων, να αποκτήσουν πρόσβαση στον αγωγό ITGI, καθώς και σε άλλες μεγάλες «δουλειές».
Τους επόμενους μήνες αναμένεται να ανακοινώσει το Αζερμπαϊτζάν (Κασπία, Καύκασος) εάν θα δώσει το φυσικό αέριό του από κοιτάσματα που ελέγχουν οι BP και η Statoil, στον ITGI ή στο αμερικανικό σχέδιο, Nabucco, που είναι ακόμα στα χαρτιά (μέσω Τουρκίας-Βουλγαρίας στην Κεντρική Ευρώπη). Αν και ο δεύτερος αγωγός θεωρείτο ότι θα μπει στις καλένδες, πρόσφατα αναζωογονήθηκαν οι ελπίδες, με την ανακοίνωση μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στο Τουρκμενιστάν (Κασπία, Κεντρική Ασία). Εάν βέβαια, καταφέρουν τελικώς να βάλουν οι Αμερικανοί στο χέρι τα κοιτάσματα των Αζερμπαϊτζάν και Τουρκμενιστάν και να τα μεταφέρουν από «δρόμους» εκτός Ρωσίας, είναι ένα ερώτημα. Πόσο μάλλον όταν η Μόσχα ασκεί ακόμα μεγάλη επιρροή σε αυτές τις πρώην σοβιετικές περιοχές. Η Ρωσία, πάντως, ήδη προωθεί τον υποθαλάσσιο αγωγό αερίου της Μαύρης Θάλασσας, «Νότιο Ρεύμα» (South Stream, Βουλγαρία, Ελλάδα) και εφόσον προλάβει τις ΗΠΑ, θα έχει επιφέρει ένα καίριο πλήγμα στον Nabucco. Σε αυτή την περίπτωση κερδισμένη θα είναι η Ελλάδα και ο ελληνοϊταλικός αγωγός. Οπως και να ’χει, όλα δείχνουν ότι η Ελλάδα μπορεί να γίνει ένας από τους βασικούς δρόμους μεταφοράς ενεργειακών πόρων από τον Καύκασο, την Κ. Ασία, αλλά και τη Μ. Ανατολή.
